ANALYZE THIS FİLMİNİN ETİK ANALİZİ
Analyze This filmi Harold Ramis’ in yönettiği, başrollerini Robert De Niro ile Billy Crystal ‘in paylaştığı ve 1999 ABD yapımı olan bir güldürü/suç filmidir. 2002 yılında filmin aynı başrol oyuncuları ve yönetmeniyle beraber devam filmi çekilmiştir.( Analyze That)
FİLM HAKKINDA GENEL BİLGİLER
New York ‘un en ünlü mafya babalarından biri olan Paul Vitti (Robert de Niro) ve bir psikiyatri doktoru olan Dr. Ben Sobel ‘in (Billy Crystal) hikâyesini anlatan filmde Vitti oldukça güçlü ve korku salan bir mafya lideridir. Öldürmeye ve şiddete eğilimli biriyken bir gün birisini öldürmesi gerektiğinde ya da herhangi bir şiddet uygulaması gerektiğinde duygusal bir hale bürünüp melankolik olmaya başlar. Panik atak krizleri geçirmeye başlayan Vitti için bu durum hiç iyi değildir. Onun konumundaki bir gangsterin bu durumda olması düşmanları için büyük bir fırsat da taşıyordur. Düşmanlar bu durumdan faydalanabileceklerdir. Vitti bunların bütünü bir araya geldiğinde yardımcısı Jelly inin tesadüfen tanıştığı psikiyatri doktoru Sobel ‘ e gitmeye karar verir. Vitti gibi bir gangster için duygusal problemlerini ifade etmek kolay olmadığı için ilk olarak Sobel’e sanki arkadaşının problemini anlatırmış gibi problemlerini anlatmaya başlar. Sobel aslında bu sorunların kendisinde olduğunu belirttiğinde ise Vitti artık Sobel’in iyi bir terapist olduğuna ikna olur. Sobel’ in rızasını gözetmeksizin terapi sürecini başlamıştır. Sobel, açık bir şekilde danışanla terapi sürecinden kaçınsa da Vitti, her duygusal çıkmaza girdiğinde gizlice takip ettikleri Sobel ‘i tehdit ederek süreci devam ettirmiştir. Hatta Sobel’in düğününün iptal olmasına bile sebep olmuştur. Sobel, Vitti’ nin yaşadığı duygusal gelgitlerin ve atakların kökenine inilmiştir. Çözüm seçenekleri üzerinde de durulmuştur. Sobel Vitti ‘den artık danışan- danışman ilişkisinin bitirmeye çalışsa da Vitti onu aileden biri olarak görür. Büyük toplantıda kendisini temsil etmesi için zorlar. Vitti bu toplantıdan sonra ya en güçlü gangster olacaktır ya da tamamen bu dünyadan kendini çekecektir.
FİLMDE GÖRÜLEN DANIŞAN- DANIŞMAN İLİŞKİSİ
Psikiyatristin danışanları ile yaptığı danışma oturumları genel olarak değerlendirildiğinde, danışmanın temel ve ileri düzey teknik becerileri, danışma becerileri ve bilişsel becerilerini başarı ile uyguladığı görülmüştür. Danışanla işbirlikçi bir ilişkinin kurulduğu, amacın belirlenmesi, sorunun tanımlanması ve değerlendirilmesi, sorunun çözümü için çözüm seçenekleri oluşturulması ve çözüm seçeneklerinin uygulanması konusunda yeterli olduğu görülmüştür.
FİLMİN ETİK AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
Film genel olarak değerlendirildiğinde ilke etiği ve erdemli etik kurallarının ihlal edildiği göze çarpmaktadır. Filmde psikiyatristin zorunlu olarak danışma seansını bölerek bir başka danışmaya müdahale eden ve danışma yardımı isteyen Vitti ile ön görüşme yapamaması, yapılama yapamaması, Bilgilendirilmiş Onay Formunu danışana açıklayamamış olması görülen etik ihlallerdendir. Bu nedenle danışan danışma sürecinin nasıl gerçekleşeceğini, kişisel haklarını, kuralları, danışman ile danışma ilgili profesyonel bilgileri ve gizlilik ilkesinin önemini öğrenememiştir. İlk oturumda gelecek seans için zaman belirlerken danışmanın tatile gittiğini belirtmesi üzerine danışan ısrar edince özel bilgilerini paylaşarak danışmanın kendini açma konusunda hata vermesi ilk hata olarak değerlendirilmektedir. Terapötik ilişkiye zarar verici bir dizi etik ihlalin varlığı söz konusudur. Danışma sürecinde danışanın küfür kullanması, içki içmesi, danışmanı istediği zaman yanına zorla getirtmesi gibi durumlar danışan ve danışman arasında profesyonelliğe dayalı bir ilişkinin olmadığını ortaya koymaktadır. Danışan ve danışman arasında sınırlar aşılmış ve ikili bir ilişki oluşmuştur. Paul, Ben’in düğününe katılmış, Ben’in kayınpederi ile tanışmıştır. Ayrıca Ben’e düğün için para verme, evine fıskiye yaptırma, ilişkiye girmesi için kadın önerme gibi sınırı aşan davranışlarda bulunmuştur. Ben’in Paul’ le kilisede ve İtalyan restoranında buluşması ve arkadaş gibi konuşması da sınırların aşıldığının diğer kanıtlarıdır. Vitti’ nin asistanları ile Ben’in ilişki içinde olması ve Vitti’ nin temsilcisi olacak kadar yakın olup onun yerine mafya toplantısına katılması çoklu ilişkiler kurularak da sınırların ihlal edildiğinin diğer bir örneğidir. Bunun yanı sıra, Ben’in oğlunun her danışma oturumunu gizlice dinlemesiyle ve Ben’in sevgilisine Paul’un kimliğini açıklaması ve sorunları olduğunu söylemesi ile gizlilik ilkesi ihlal edilmiştir. Aynı zamanda bir psikiyatrist olarak Ben’ in, gizliliğin ihlal edilmesi gereken, kendi can güvenliğinin tehlikeye girdiği zaman ya da Vitti ile herhangi bir şahsın can güvenliğinin tehlikede olması durumunda bile etik ve yasal olarak zorunlu yapması gereken gerekli birimlere başvurmaması ayrı bir durum olarak göz önünde bulundurmalıdır. Ayrıca işlenen cinayetin ardından FBI ile işbirliği yapıp devlete bilgi vermesi gerekirken kayıt cihazını çıkarması, başkalarının hayatı söz konusu olduğunda gizlilik bozulur ilkesinin ihlalinin bir başka örneğidir. aldığımızda Ben’in Vitti’ ye söylediği “Gerçekleştirdiğimiz terapi değildi, duygusal deneyimleri düzeltmekti.” cümlesi etik açısından tüm süreci ele aldığımızda bütünü özetler niteliktedir.
HATİCE VİLDAN YILDIZ
YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ
