“Utangaçlık yarı erdemlilik yarı günahkârlıktır.”
Utangaçlık; bir insanın başkalarının yanında nasıl hissettiğini ve davrandığını etkileyen bir duygudur. Utangaçlık, toplumsal durumlarda aşırı düzeyde kaygı hissedilmesi ve yapılacak olan davranışın engellenmesini içermektedir. Kişinin değerlendirilme ve eleştirilme kaygısı yaşadığı durumlarda veya yeni oluşan ortamlarda sıkça karşımıza çıkmaktadır (Ökten, 2019). Kişilerarası ilişkilerde kişinin kendini rahatsız hissetmesi olarak ifade edilen utangaçlık; kişinin yeni insanlarla tanışmasını, yeni arkadaşlar edinmesini ve yeni yaşantılardan zevk almasını engelleyebilmektedir (Hamarta ve Demirtaş, 2009).
Yeni bir ortama girildiğinde pek çok insan çekingen tavırlar sergileyebilmekte ve tedirgin hissedebilmektedir. Ortamda biraz zaman geçirildikten sonra ise birey girilen ortama alışmaktadır. Ama bazı insanlar için bu durum oldukça korkutucu olabilmektedir. Birçok insan utangaçlık duygusu yaşamakta ancak yoğun endişe ve korku hali toplumsal etkileşimlerde bireylerin hayatında bazı sıkıntılara yol açabilmektedir.
Kaygı, korku, huzursuzluk ve gerginlik gibi duygular sosyal ortamlarda utangaç bir bireyin sık yaşadığı duygulardır. Birey yaşanan bu korku ve kaygı neticesinde, yapmak istediklerini gerçekleştirmekte ve amaçlarına ulaşmakta güçlük yaşamaktadır. Kişi kendi düşüncelerine çok fazla odaklandığı için etrafını yeterince anlayamaz; aksine onun için en geçerli düşünceler kendi kafasından geçenlerdir. Bu düşünceler çoğunlukla diğer insanların birey hakkındaki düşüncelerini içermektedir. Yaşanan bu olumsuz duygu durumları kişinin çok da yapıcı olmayan davranışlar sergilemesine neden olmaktadır (Koydemir, 2010). Bu sebeple utangaçlıkla baş etmede bilişsel davranışçı terapi yöntemi önerilmektedir. Bu terapide kişinin negatif düşüncelerinin kendisin ne faydası olduğu üzerinde konuşulmakta ve davranış kalıpları yeniden düzenlenmektedir (BBC Türkçe, 2019).
Utangaçlığın genetik olup olmadığı ile ilgili yapılan araştırmalar çoğunlukla ikizler üzerinde yapılmaktadır. Colorado Üniversitesi ve Pennsylvania Eyalet Üniversitesi’ndeki araştırmacılar 14 ve 20 aylık kardeş ve özdeş ikizleri gözlemlemişlerdir. Bebeklerin annelerine tutunma, ağlama ya da yabancı, yeni oyuncaklar ve diğer yeniliklerle karşılaşınca utangaç davranış sergileme eğilimine genetiğin büyük ölçüde etkili olduğunu gözlemlemişlerdir (Hendricks, 2000).
Harvard Üniversitesi’nden Jerome Kagan ve Maryland Üniversitesi’nden Nathan Fox’un yaptığı çalışmalar utangaç ve utangaç olmayan çocuklar arasındaki temel fizyolojik farklılıkları ortaya koymaktadır. Utangaç çocuklar bir yabancıyla karşılaştığında veya tanıdık olmayan durumlarla karşılaştığında kalpleri daha hızlı ve daha güçlü atmakta, kasları gerilmekte ve utangaç olmayan çocuklardan daha yüksek düzeyde stres hormonu salgılamaktadırlar. Utangaç çocukların beyin dalgalarında ön lobun sağ tarafında daha güçlü bir aktivite bulunmaktadır (Hendricks, 2000).
Uzmanlar utangaçlığın sebebi konusunda görüş birliğine varamamış olsalar da yapılan çalışmalardan genetiğin rolünün de yadsınamaz olduğu görülmektedir. Ancak yapılan çalışmalar bir korelasyon göstermektedir. Bu sebeple utangaçlığın biyolojik ve çevresel etkilerin birleşiminden kaynaklanmış olması muhtemeldir.
Psikolojik Danışman
Sümeyye Nur KANDEMİR
Kaynakça:
- Hamarta, E. ve Demirbaş E. (2009). Lise Öğrencilerinin Utangaçlık ve Benlik Saygılarının Fonksiyonel Olmayan Tutumlar Açısından İncelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, s.239-247.
- Koydemir, S. (2010). İnternette Kaybolan Utangaçlık. Bilim ve Teknik Dergisi. Erişim adresi:http://www.vizyon21y.com/documan/Genel_Konular/Bilisim/Internette_Kaybolan_Utangaclik.pdf
- Ökten, Ö.G. (2019). Lise Öğrencilerinde Sosyal Görünüş Kaygısı Ve Utangaçlık Arasındaki İlişkide Benlik Saygısının Aracılık Rolü: Şırnak İl Örneği (Yüksek Lisans Tezi). Yök Tez veri tabanından erişildi (Erişim no: 543916).
- Hendricks (2000, 21 Nisan). Erişim adresi: http://www.genomenewsnetwork.org/articles/04_00/shyness.shtml
- Utangaçlık neden kaynaklanır, giderilebilir mi? (2019, 6 Haziran). Erişim adresi: https://www.bbc.com/turkce/vert-fut-48527910
- Victor Hugo, çev.2015
Görsel Kaynakça:
- https://www.bilgiustam.com/cekingenlik-ve-utangaclik-bir-hastalik-midir-yoksa-karakter-mi/
- https://linehaber.com.tr/utangaclik-sosyal-fobiden-farkli/
