Çocuk zihinsel, fiziksel ve ruhsal olarak olgunluğa erişmemiş, bakıma ve eğitime ihtiyacı olan varlıktır. 18 yaşına kadar olan her birey çocuk olarak kabul edilir. Çocuk tanımı her toplumda her etnik kültürde ve her mezhepte aynıdır.
Her çocuğun sağlıklı bir birey olarak yetiştirilmesi için uygun ortam ve koşulların oluşturulması gerekir. Günümüzde çocuğun gerek fiziksel gerekse ruhsal olarak gelişimini olumsuz yönde etkileyen birtakım davranışlar söz konusudur. Bu davranışlar çocuk istismarı çatısı altında incelenmektedir.
Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımına göre çocuk istismarı, çocuğun fiziksel, psikolojik ve sosyal gelişimini olumsuz yönde etkileyen bir yetişkin ya da toplum tarafından bilerek veya bilmeyerek yapılan davranışlardır(Can Özcan, 2010, s.4).
İstismara uğrayan çocuğun, istismarcının uyguladığı eylemin ne tip bir hareket olduğu, eylemin çocuk üzerindeki fizyolojik veya ruhsal etkisi önemli olup bu hareketin sonuçları da göz önünde bulundurulmalıdır.
Diğer bir önemli husus ise, istismarcının çocuğun bakım vereni olup olmadığı yani kişinin çocuğa bakmakla yükümlü olup olmadığıdır. Genelde istismar çocuğun tanıyıp güvendiği kimseler tarafından yapılır; bir ebeveyn, akraba, bakıcı veya aile dostu gibi. Bu durumda ensest (yasak sevi) olarak adlandırdığımız kavram; aile üyelerinin (anne, baba, kardeş, amca vb.) gibi aralarında kan bağı olan kişilerce çocuğa karşı uygulanan her türlü istismar eylemlerini barındırır.
Çocuk istismarı; fiziksel, cinsel, duygusal istismar ve ihmal olarak dört ana grupta incelenmektedir.
Fiziksel İstismar
Fiziksel istismar, çocuğa kasıtlı olarak zarar vermek demektir ( Tıraşçı ve Gören, 2015, s. 70 ). Çocuğun bedeninde kaza sonucu oluşmamış ve fiziksel olarak zarar görmesiyle ortaya çıkan yaralanmalardır. Bu kasıtlı yaralanmalar çocuğun yaşamını tehlikeye sokabileceği gibi çocuğun hayatını olumsuz yönde etkilemesine de neden olabilir.
Çocuğun bedeninde meydana gelen zararlar ise; yüzde, ağızda, sırtta, kalçada, bacaklarda morluklar, yine bu bölgelerde sigara gibi yanıklar olarak gösterilebilir.
Ayrıca görülebilen diğer zararlar; El izi, ısırık izi; kemer veya kablo gibi aletlerle çocuğa acı vermek amacıyla kullanılan nesnelerin izleri… Yine vücudun belli bölgelerinde kesikler gibi çocuğun bedenine uygulanan, canını yakmayı amaç edinen kişiler tarafından kasıtlı olarak uygulanan davranışlardır.
Çocuğa uygulanan fiziksel zararların belirtileri olduğu gibi çocuğun davranışlarında da birtakım ipuçlarına rastlamak mümkündür.
Bunlar ise; ebeveynden korkma, evden kaçma, fiziksel temastan rahatsız olma, vücudu saklamak için giyilen giysiler, korku veya güven kaybı gibi durumlar karşımıza çıkmazı mümkün davranışlar arasındadır.
Cinsel İstismar
Çocuğun en az kendisinden altı yaş büyük bir kişi tarafından cinsel doyum için zorla veya ikna edilerek kullanılması ya da başkasının bu amaçla çocuğu kullanmasına izin verilmesidir ( Tıraşçı ve Gören, 2015, s. 71 ). Bu istismar türü; cinsel içerikli konuşmaları, şakalaşmayı veya röntgencilik gibi temas gerektirmeyen eylemleri de kapsamaktadır.
Cinsel istismara uğrayan çocukların davranışlarında meydana gelen değişimler ise; kabuslar, içe kapanma, kaygı bozuklukları ayrıca depresyon ya da uyku bozuklukları gibi değişimlerdir.
Çocuğun davranışlarındaki bu değişimle beraber bedeninde de bunu doğrular nitelikte kanıtlara rast gelmemiz mümkündür. Bunlar ise; anal ve vajinal kaşınma, enürezis (idrar yapma bozukluğu) ve enkoprezis (dışkı bozukluğu), karın ağrısı gibi belirtilerdir (Yağmur, Öztop ve Asil, 2008, s. 78-79).
Unutulmamalıdır ki cinsel istismarın en önemli belirtilerinden biri çocuğun ifadesidir. Bir çocuk cinsel istismara uğradığını söylüyorsa, bu ciddiye alınmalıdır.
Duygusal İstismar
Çocuğun kişiliğine zarar veren her türlü aşağılanma veya reddetme gibi olumsuz eylemlerde bulunmak, aynı zamanda çocuğun duygusal gelişimini olumsuz yönde etkileyen davranışlardır. Duygusal ihmal çocuğa bakmakla yükümlü kişinin bu yükümlülüğünü yerine getirmemesi, beslenme, giyim, tıbbi, sosyal ve duygusal gereksinimler ya da yaşam koşulları için gerekli ilgi ve sevgiyi göstermemek ayrıca çocuğun şiddetle karşı karşıya kalmasına izin vermektir. (Özcan, 2010, s. 8). Duygusal istismarın fark edilmesi kolay değildir. Çocukta herhangi bir yara bere izine rastlanmaz, çocuk düzgün bir şekilde giydirilir ve beslenir. Genellikle sözlü istismar olarak gerçekleştirilebilir. Örneğin; alaylı konuşma, küçük düşürme, aşırı baskı, sık eleştiri veya kardeşler arasında ayrım gibi.
Duygusal istismar; Fiziksel ve zihinsel gelişmelerini de olumsuz yönde etkileyebilmekte, öğrenme güçlüğü ve dikkat dağınıklığı gibi sorunlar yaratabilme, çocuğun hem kişiliği hem de başarısını olumsuz yönde etkilemektedir ( Tıraşçı ve Gören, 2015, s. 72 ).
İhmal
Çocuğa bakmakla yükümlü kişinin, çocuğun temel ihtiyaçlarını; beslenme, barınma, giyinme ve eğitim gibi gereksinimlerini karşılayamamasıdır. Çocuğun bulunduğu ortamın temizliğine dikkat edilmemesi, çocuğun beden temizliğine gösterilmeyen özen (kirli cilt, keçeleşmiş saçlar…), uykusuzluk hali, normal kilosunun altında olması gibi etkenler çocuğun fiziksel olarak ihmal edildiğine işarettir.
Okula sık sık geç gelmesi veya devamsızlık yapması, dilenme veya yiyecek çalması, derste uyuya kalması gibi davranış biçimleri ise var olan bir sorunu göstermeye yönelik ipuçlarıdır.
Çocuk istismarının yaygınlığı,
Dünyada istismara uğrayan çocuk sayısı oldukça fazladır. İngiltere’de haftada dört çocuk istismar ve ihmal nedeniyle ölmekte, dört yaş altında her 1000 çocuktan biri fiziksel istismara uğramaktadır. 0-4 yaş arasında çocuk istismarının görülme sıklığı, 5-14 yaşa göre 2 kat fazladır(Özcan, 2010, s. 6).
Türkiye’de çocuk istismarı konusunda yapılan araştırmalarda, %78 gibi yüksek bir oran ile duygusal istismarın ilk sırada olduğu görülmektedir. Fiziksel istismar %24 ve cinsel istismar %9 oranındadır(Özcan, 2010, s. 6).
Fiziksel istismar çocuk istismarının en çok görünen ve yaygın şekilde fark edilen biçimidir. Aral’ın 1997’de yaptığı çalışmada çocukların %65.72’sinin anne ya da baba tarafından fiziksel olarak istismar edildikleri belirlenmiştir(Özcan, 2010, s. 8-9).
Cinsel istismar sık rastlanan ve uzun süreli olan istismar türlerindendir. Saptanması en zor olan ve çoğunlukla gizli kalan istismar türüdür. Tıraşçı ve Gören (2007), yazmış oldukları makalelerinde, cinsel istismarın gerçek yaygınlığı kadınlar için %12-17, erkekler için %5-8 olduğu düşünülmektedir.
Duygusal istismar, gündelik yaşamda çokça rastlanan istismar türüdür. Tıraşçı ve Gören (2007), yazmış oldukları makalelerinde, duygusal istismar tek başına var olduğu gibi fiziksel ve cinsel istismarın hasarı ortadan kalktığında bile devam edebilir. Duygusal istismarın fark edilmesi kolay olmadığından görülme oranı kesin olarak bilinmeyebilir. Tüm istismarların yaklaşık %48- 63’nün ihmal ile birlikte olduğu düşünülmektedir.
Genelde yukarıda belirtilen istismar türlerinin sadece kız çocuklarının başına geliyor gibi algılanmaktadır. Kız çocuklarına uygulanan fiziksel şiddet, çocuğu küçük düşüren aşağılayıcı sözel hakaretler, çocuğun temel ihtiyaçlarının karşılanmaması ve kız çocuklarının taciz veya tecavüze uğraması gibi eylemlerin sadece kızların maruz olduğu sanılmaktadır. Erkek çocuklarında fiziksel şiddete uğrayabileceğini, duygusal anlamda istismara uğrayabileceğini veya cinsel anlamda tacize veya tecavüze uğrayabileceklerini unutmamak gerekir. Erkek veya kız diye ayırmadan çocukların sağlıklı bireyler olarak yetişmesi için gereken hassasiyeti göstermeliyiz.
Her şeyin ilki çocukluk yıllarımızda yaşanır. Kişiliğimiz bu dönemde oluşur, temelleri bu dönemde atılır. Bu dönemde çocuğa uygulanan her türlü şiddet onların geleceğini büyük ölçüde etkileyecektir. Onları maddi manevi her türlü ihtiyaçlarını güvenle sevgiyle karşılamak geleceğimiz adına büyük bir yatırımdır. Çünkü geleceğimizi emanet ettiğimiz varlıklar, çocuklardır.
Arzu UYAR
Psikolojik Danışman
Kaynakça
- Can Özcan, M. (2010, 09 Eylül). İstismar ve İhmalin Çocuklar Üzerindeki Fiziksel ve Psikolojik Etkilerinin İncelenmesi. Erişim adresi: http://www.cocukgozlemevi.org/wp-content/uploads/%C3%96zcan_2010_%C4%B0stismar-ve-ihmalin-%C3%A7ocuklar-%C3%BCzerindeki-fiziksel-ve-psikolojik-etkilerinin-incelenmesi-TR.pdf
- Güner, Ş. İ., Güner, S., Şahan, M. H. (2010). Çocuklarda Sosyal ve Medikal Bir Problem; İstismar. Van Tıp Dergisi, 17(3), 108-113. Erişim adresi: https://www.journalagent.com/vtd/pdfs/VTD_17_3_108_113.pdf
- Tıraşçı, Y., Gören, S. (2007). Çocuk İstismarı ve İhmali. Dicle Tıp Dergisi, 34(1), 70-74. Erişim adresi: http://www.diclemedj.org/upload/sayi/54/Dicle%20Med%20J-02602.pdf
- Yağmur, F., Öztop, D., Haflim, A. (2008). Çocukların Cinsel İstismarı. Çocuk Dergisi, 8(2), 77-80. Erişim adresi: https://www.journalagent.com/cocuk/pdfs/CD_8_2_77_80.pdf
- Yüksel, Ş., Saner S. (t.y.). Çocuk Cinsel İstismarı ve Zor Açığa Çıkması. Bilgilendirme Dosyası. Erişim adresi: http://www.psikiyatri.org.tr/uploadFiles/219201618057-CocukCinsel_istismar_bilgilendirme_dosyasi.pdf
- Kaya, C. (2010). Çocuk İstismarı Nerede Başlıyor? Erişim adresi: https://www.tavsiyeediyorum.com/makale_5311.htm
Görsel Kaynaklar
- https://nursesgottalent.com/child-abuse/
- http://yourdost.com/blog/2016/02/what-is-child-sexual-abuse-and-how-to-fight-it.html
- http://www.sttammanyexchange.org/child-abuse-prevention.html
- http://web.universal.org/usa/emotional-abuse-recognizing-the-signs/
- https://migueladame.blogspot.com.tr/2012/02/tambien-los-hombres-pueden-sufrir-abuso.html
